Phương pháp luyện nghe sâu (intensive listening) cho người mới bắt đầu

Tại sao bạn nghe tiếng Anh kém như vậy?

Nếu bạn nghe kém, khả năng cao là bạn gặp cả 4 vấn đề ở dưới đây.

1. Khả năng decoding (bắt từ khóa)

Hầu hết những người nghe tiếng Anh ở trình độ mới bắt đầu đều dựa rất nhiều vào “bối cảnh”, bao gồm chủ đề và những từ đứng xung quanh để có thể “quyết định” được một từ khóa là gì. Điều này không xấu, thậm chí là một kỹ năng quan trọng để nâng cao khả năng nghe của bạn.

Nhưng hãy nghĩ về cách bạn nghe tiếng mẹ đẻ (tiếng Việt), bạn có cần phải dựa vào những từ xung quanh để có thể “quyết định” một từ được phát âm là gì không? Ví dụ, khi ai đó nói “bác” và “bắc” – không hề có bối cảnh, bạn có nghe và phân biệt được không?

Bạn hiểu ý của mình rồi chứ? Người nghe giỏi sẽ bắt được từ khóa mà không cần phải dựa vào các từ xung quanh. Và họ làm việc này một cách dễ dàng và không cần phải tập trung nhiều. Phát âm tiếng Anh đóng vai trò vô cùng quan trọng trong khả năng nghe và bắt từ khóa, vì 90% là nếu bạn phát âm sai thì sẽ không nghe được. Và ngược lại, nếu bạn nghe không tốt thì khả năng cao là bạn phát âm cũng rất không rõ ràng.

2. Vốn từ vựng (không có từ khóa thì không bắt được)

Học phát âm sẽ giúp bạn nhận diện được chính xác các âm trong một từ, biết cách xử lý những trường hợp giảm âm, nối âm, nuốt âm…

Nhưng phát âm không thể thay thế từ vựng được. Nếu từ vựng yếu, kể cả khi bạn phát âm và nhận diện âm tốt, và khi bạn nghe được một từ mà bạn đã biết, thì bạn vẫn luôn băn khoăn: “không biết âm mình nghe được có đúng là từ này không nhỉ?”. Còn ngược lại, khi bạn đã có nền tảng từ vựng hoặc cách diễn đạt tự tin, bạn sẽ tự tin: “chắc chắn mình nghe được âm này, và chắc chắn nó là từ này”.

Ngoài ra, nếu bạn gặp một từ mới thì về cơ bản sẽ rất khó để “luận” ra được. Một thói quen “thường gặp” của những bạn có vốn từ vựng kém là thường “suy luận” ra một từ quen thuộc với mình, mặc dù cái mà bạn ấy nghe được không “khớp” với cách phát âm của từ bạn ấy biết. Ví dụ, khi nghe từ “tatoo” một bạn học viên của mình suy ra thành “task two”, mặc dù nó chẳng phù hợp với bối cảnh gì cả. Đơn giản vì đó là từ bạn ấy biết.

3. Ngữ pháp

Nếu bạn có ngữ pháp yếu, bạn sẽ rất khó để suy luận ra được nghĩa của cả câu, mặc dù nghe được từ. Ví dụ, khi nghe cụm “they might have gone away”, có một bạn học viên của Quang nghe thành “they might of gone away” và không hiểu tại sao là “might of”. Những lỗi liên quan tới nền tảng ngữ pháp yếu khi nghe nhiều vô kể, dẫn tới việc “decode” sai từ nhiều; và đôi khi là nghe được từ, nhưng không hiểu ý của cả câu là gì.

Như vậy, chỉ cần có khả năng “decode” tốt, từ vựng tốt, và ngữ pháp tốt, cùng với việc luyện nghe đúng cách thì về cơ bản là bạn sẽ nghe tiếng Anh tốt. Nói thì đơn giản như vậy, nhưng làm sao để nghe cho đúng và tiến bộ được, đó là cả một vấn đề.

4. Sự quen thuộc với các cách diễn đạt phổ biến

Đôi khi, bạn biết cách phát âm của từ, biết nghĩa và hiểu ngữ pháp, nhưng khi nghe vẫn không thể hiểu được. Đến lúc có transcript rồi thì mới: “à, ơ, hóa ra là thế”.

Tại sao bạn lại không thể hiểu được khi đã có cả 3 yếu tố trên? 99% là do đó là cách diễn đạt mà bạn chưa gặp hoặc mới gặp rất ít lần trong đời. Nói đơn giản, nếu ai đó nói “I love you” thì bất kể đó là “accent” gì bạn cũng nghe ra được hết. Vì cách diễn đạt quá quen thuộc với bạn.

Vậy, bí quyết để nghe tốt chính là sự quen thuộc với cách diễn đạt. Và bạn sẽ có được điều này khi luyện nghe các bài nghe ngắn một cách rất “sâu” (intensive listening).

Giải pháp

Vấn đề là hầu hết người học đều thiếu cả khả năng decode (phát âm kém, từ vựng kém), từ vựng, và ngữ pháp. Làm thế nào để có thể quen thuộc với cách diễn đạt? Phương pháp luyện nghe sâu (intensive listening) là một trong những giải pháp khả dĩ.

Nghe sâu là gì? (what is intensive listening?)

Nghe sâu có nghĩa là bạn lựa chọn một tài liệu nghe ngắn (thường từ 1-3 phút) và luyện nghe bài đó chi tiết nhất có thể nhằm mục tiêu nắm bắt tất cả các của tài liệu nghe này: phát âm, từ vựng, và ngữ pháp.

Khi nghe sâu, các bạn luôn phải tìm hiểu chính xác rõ lý do mình không nghe được: do phát âm, từ vựng, tốc độ nói, ngữ pháp, cách diễn đạt mới…

“Nghe sâu” (intensive listening) giống như mang kính lúp ra để soi xem mình mắc lỗi gì và làm thế nào để hoàn thiện. Về cơ bản, nghe sâu phù hợp với người học tiếng Anh ở trình độ chưa cao. Kỹ năng nghe sâu phù hợp với việc làm bài test như: bài thi nghe tiếng Anh, IELTS, TOEFL…

Để giao tiếp được cơ bản, thông thường bạn sẽ cần khoảng 1000 từ/cụm từ thông dụng. Một bài nghe dài 1 phút thường sẽ có từ 150-180 từ được nói ra. Mặc dù số lượng từ lặp lại (cấu trúc cũng vậy), nhưng khi liên tục nghe và học những bài nghe ngắn trong thời gian đủ dài, khả năng decode, từ vựng, và ngữ pháp đều sẽ tiến bộ

Các phương pháp nghe sâu

Đối với hầu hết những người tự học, nghe sâu chỉ đơn giản là nghe và chép chính tả. Đây là một trong những hiểu lầm tai hại dẫn tới việc “luyện nghe hoài mà không giao tiếp được”. Mình biết có những học viên ngồi chép chính tả hàng 4 – 5 năm trời và không bao giờ tự tin khi giao tiếp, lý do đơn giản là “nếu không viết ra giấy, em sẽ không hiểu người ta nói gì.”

Do đó, để việc luyện nghe sâu đạt hiệu quả, bạn cần một hệ thống các phương pháp tương đối toàn diện bao gồm:

– Quy trình để nghe 1 bài nghe sâu: đơn giản là bạn phải nghe để hiểu được ý chính, ý phụ của bài trước đã
– Cách nhận biết từ khóa (keywords): bạn phải hiểu thế nào là từ khóa, và cách cảm nhận từ khóa khi nghe
– Cách xử lý từ khóa khi không nghe được: nếu bạn không “bắt” được từ khóa, bạn phải làm thế nào?
– Cách xử lý khi tài liệu nghe sâu vượt quá khả năng hiện tại: nếu bạn gặp một tài liệu nghe “quá khó”, ví dụ khi bạn đang theo học một lớp nghe sâu mà thầy cho bài khó quá, bạn không thể bỏ cuộc, làm thế nào để khắc phục?
– Cách học từ vựng, ngữ pháp: làm thế nào để học từ vựng, ngữ pháp đúng cách và hiệu quả?
– Phát âm tiếng Anh trong nghe sâu: để hiểu tại sao bạn không nghe được, do nghe sai âm, trọng âm, do nối âm, giảm âm, nuốt âm, hay do người nói có “accent”
– Ngữ pháp tiếng Anh trong nghe sâu: bạn không hiểu có phải do ngữ pháp không, và làm thế nào để luyện ngữ pháp khi nghe.
– Phương pháp take-note khi nghe sâu: nếu bạn cần hiểu bài nghe một cách hệ thống, đặc biệt là những bài nghe có nhiều thông tin, làm thế nào để ghi chép mà không ảnh hưởng tới sự tập trung khi nghe.
– Chép chính tả đúng cách: là thế nào để sử dụng việc chép chính tả nhằm nâng cao khả năng nghe? Nếu viết sai chính tả khi chép chính tả thì có phải lỗi nặng không
– Làm thế nào để cải thiện khả năng phát âm tiếng Anh thông qua các bài nghe tiếng Anh?..

Hiệu quả của phương pháp nghe sâu

Tóm lại, cốt lõi nhất của phương pháp luyện nghe sâu là sẽ giúp bạn:

– Nâng cao khả năng phát âm (nếu bạn có kiến thức phát âm tiếng Anh như âm (IPA), trọng âm, giai điệu, ngữ điệu, giảm âm, nối âm… thì học nghe sẽ tiến bộ rất nhanh)
– Nâng cao vốn từ vựng
– Nâng cao khả năng ngữ pháp
– Nâng cao khả năng “nhận diện từ khóa” khi nghe (và nhiều kỹ năng khác)

Luyện nghe sâu đúng cách sẽ giúp bạn đạt điểm cao trong các kỳ thi chuẩn hóa như IELTS, TOEFL, TOEIC. Nhưng quan trọng hơn, nó giúp bạn tự tin khi sử dụng tiếng Anh trong thực tế.
Đó là nền tảng quan trọng để bạn bắt đầu quá trình nghe rộng: nghe TED talk, tin tức CNN, BBC, xem phim, youtube… và hoàn toàn làm chủ khả năng nghe tiếng Anh của mình.

Tác giả: Thầy Quang Nguyễn

Fanpage: MoonESL – phát âm tiếng Anh

Khóa học: Phát âm tiếng Anh – nói tự nhiên

Khóa học: Phương pháp luyện nghe sâu tiếng Anh