Độc tiếng Anh là gì: ‘toxic’ ‘poisonous’ hay ‘venomous’???

Khi một người bị trúng độc và chết, anh ta bị chết bởi ‘poison’, ‘venom’ hay ‘toxin’? Mặc dù nhiều người dùng 3 từ này tương đối giống nhau, nhưng trên thực tế, có một sự khác biệt rất lớn giữa cách sử dụng các từ.

Nếu bạn sắp chết vì bị một con rắn cắn vào chân chẳng hạn, tất nhiên mối quan tâm hàng đầu của bạn không phải là: “was that snake venomous or poisonous?”

Và trên thực tế, khi bạn gọi cấp cứu, chắc chắn họ cũng không vặn vẹo nếu bạn nói: “I was just bitten by a poisonous snake” (tôi mới bị rắn “độc” cắn). Tuy nhiên, tôi không nghĩ rằng câu nói trên hoàn toàn chính xác. Và vì bạn đang đọc bài viết này, tôi nghĩ bạn cũng không muốn sử dụng từ ngữ tùy tiện như vậy.

Phân biệt “venomous” và “poisonous”

Do đó, hãy dành chút thời gian để phân biệt giữa các loài vật “venomous” và “poisonous”. Nếu chả may những lời cuối cùng của bạn là: “I was just attacked by a venomous horror”, ít ra bạn cũng có thể yên nghỉ khi biết rằng, những lời cuối cùng của bạn hoàn toàn chuẩn về mặt khoa học.

Cách nhanh nhất để phân biệt những loài động, thực vật “poisonous” hay “venomous” là nghĩ về việc cắn: nếu bạn cắn (ăn) cái gì đó và chết, nó “poisonous”; còn nếu cái gì đó cắn bạn và bạn chết, nó “venomous”.

Nói chi tiết hơn một chút, để phóng độc, những sinh vật “venomous” cắn bạn, và truyền vào cơ thể bạn – thường qua răng hoặc gai – một loại chất độc hỗn hợp, khiến cơ thể bạn phản ứng lại dẫn tới cái chết.

Ngược lại, những sinh vật “poisonous” tiết các chất hóa học độc hại qua (thường là) da. Nói cách khác, các loại động/thực vật này chỉ có thể gây hại nếu bạn ăn hoặc chạm vào nó. Một ví dụ là “poison dart frog” (ếch phi tiêu độc), một con ếch có đủ lượng nọc độc để giết chết 20.000 con chuột (hoặc 10 người trưởng thành). Giống như các động vật “poisonous” khác, các nhà khoa học tin rằng loại ếch này tổng hợp chất độc trong môi trường sống. Chúng ăn côn trùng có chất độc, những loại côn trùng ăn chất độc từ cây cối.

“Toxin” v.s. “toxicant”

Vậy “toxin” là gì? Không giống “venom” và “poison”, “toxin” không được định nghĩa một cách chặt chẽ. Nó có nghĩa rộng hơn so với 2 từ trên. Đó là chất hóa học được tổng hợp trong tự nhiên, gây tác động tới sự vận hành sinh học của động vật.

Hiểu theo nghĩa này, những gì được tổng hợp (bởi con người) sẽ không được coi là “toxin”. Những chất hóa học tổng hợp bởi con người có thể gây độc được gọi là “toxicant”, ví dụ như thuốc trừ sâu.

Khi muốn nói, dầu “độc” như thế nào, bạn có thể dùng: “how toxic is oil?” Hoặc “what is the toxicity of oil?”. Về cơ bản, “toxic” là tính từ thường được dùng để nói về các chất độc nhân tạo như xăng dầu, nhưng theo định nghĩa, “toxic” và “poisonous” có thể dùng thay thế cho nhau. Liên quan tới 2 từ này, nước bị nhiễm độc có thể nói là “water intoxication” hoặc “water poisoning”, đều có nghĩa như nhau.

Tác giả: Quang Nguyễn