Bài học số 2: Học tiếng Anh như đánh răng buổi sáng

Đừng học theo “cảm hứng”

Trước khi tiếp tục, Moon xin chia sẻ với các bạn một câu chuyện của bản thân mình như thế này.
Thời sinh viên, Moon cũng thích học giỏi tiếng Anh như chúng bạn. Thấy bạn bè xung quanh đứa nào cũng nghe VOA, BBC, mình tức chí ở nhà cũng quyết mở đĩa Headway A ra nghe, nghe thật lực, có khi cả buổi sáng ngồi học nghe 2-3 tiếng, hic, đến mức nhức hết cả tai, xong mệt phờ. Khí thế được 3 ngày, đến ngày thứ 4, nhìn thấy quyển Headway tự nhiên mình vừa thấy nản, vừa thấy sợ. Thế là vứt sách vứt đĩa đi, ngồi lẩm nhẩm, đợi bao giờ có hứng thì học tiếp.

Thường cái hứng đó chỉ xuất hiện vào những ngày khởi đầu cái gì đó, ví dụ như khởi đầu năm học mới, sau nghỉ Tết…cảm thấy có hứng làm lại từ đầu. Nhưng ôi chao, thường thì cái cảm hứng đó ra đi rất là nhanh, rồi mình lại trở về những tháng ngày ngập ngụa trong việc ăn chơi, cảm thấy việc học tiếng Anh thật khó và chả đi về đâu cả.

Chắc nhiều bạn cũng ở hoàn cảnh bất lực như mình ngày trước. Sau này mình mới hiểu tại sao ngày đó mình không giỏi nổi. Có mấy cái sai lầm của Moon như thế này:

– Thứ nhất, ngồi đợi cái gọi là “cảm hứng”. Người ta bảo học cái gì thì phải yêu thích cái đấy; có thích thì mới học được. Cái này không sai, nhưng không có nghĩa là chỉ thích mới làm. Trong cuộc sống có rất nhiều thứ mình không thích nhưng vẫn phải làm, mà vẫn phải làm tốt. Cảm hứng là thứ rất dễ đến mà cũng dễ đi, rất bất chợt, không rõ ràng, không đáng tin và không thể phụ thuộc vào nó.

– Thứ hai, mục tiêu mơ hồ chung chung. Ví dụ, mình học nghe vì thấy bạn bè nô nức nghe, nhưng cũng chẳng có mục tiêu cụ thể. Nghe để nghe tốt hơn? Mục tiêu mù mờ như vậy là hoàn toàn không đủ. Khi học tiếng Anh hay làm bất kì việc gì, phải có một cái đích rõ ràng, đích càng rõ thì càng dễ thành công. Lẽ ra ngày ấy, mình nên nhìn ra mục tiêu hơn, ví dụ như học tiếng Anh trong vòng 3 tháng để điểm nghe cuối kì đạt 9/10 trở lên, hoặc là cày trong vòng 6 tháng để khi xem phim hoạt hình tiếng Anh khỏi phải nhìn sub cũng hiểu ý chính chẳng hạn.

– Thứ ba, mình “dục tốc” quá nên bất đạt. Ngày đấy chả hiểu mình ngu si thế nào mà lại nghĩ là nếu tập trung nghe thì có khi một tháng sau nghe trình headway từ a lên được bằng c luôn. Ngẫm lại thấy đó chính là chiến lược sai lầm. Muốn biết ngựa tốt phải cho chạy đường dài, muốn giỏi thì phải nhẫn nại. Không có phương pháp thần thánh nào để nắm bí kíp, hay học thần tốc, rồi sẽ giỏi ngay. Học cái gì cũng vậy, phải có thời gian thực hành, để ngấm. Vấn đề ngày trước của mình là “thích ăn sổi”, thích đánh nhanh thắng nhanh, đó chính là nguyên nhân to nhất dẫn tới bỏ cuộc giữa chừng.

Học 10 phút mỗi ngày mà đều đặn trong vòng 6 tháng, còn hiệu quả hơn là học 1 tiếng mỗi ngày, học 3 ngày lại nghỉ 2 ngày.

Học tiếng Anh giống như đánh răng buổi sáng

Các bạn có đánh răng buổi sáng sau khi thức dậy không? Mình đoán là có vì đây là nếp giáo dục từ nhỏ của đại đa số các gia đình Việt (Mặc dù mình cũng biết rằng ở nhiều nước khác, người ta thường không đánh răng ngay sau khi thức dậy, mà uống cafe, rồi ăn sáng, rồi mới đánh răng).
Thế bạn làm sao để hình thành thói quen này? Moon đoán là, nếu các bạn giống như mình, thì đầu tiên là bố mẹ dạy mình đánh răng, rồi sáng nào cũng lôi mình ra bể nước, đánh răng cùng. Đến khi nào mình quen, bố mẹ không hỗ trợ nữa, mà chỉ nhắc mình tự làm. Ngày nào cũng làm, cứ ngủ dậy, dù mắt nhắm mắt mở, thì cũng mò ngay vào nhà vệ sinh đánh răng trước. Đến bây giờ, nếu mỗi sáng thức dậy mà không đánh răng, thì ắt hẳn thấy ngứa ngáy khó chịu. Đó là vì bạn đã biến đánh răng trở thành thói quen.

Học tiếng Anh cũng vậy, nếu có thể tự rèn luyện cho bản thân một thói quen đúng giờ đó phút đó là bật băng lên nghe, bật mic lên tự luyện thì đã là một thành công lớn. Để nếu một ngày, không “súc miệng” bằng mấy phút nghe tiếng Anh buổi sáng, thì cảm thấy không thể bước chân ra khỏi nhà được. Đến lúc đó, việc học tiếng Anh trở thành một phần quen thuộc của cuộc sống thường nhật, và bạn sẽ làm chủ nó lúc nào không hay….

Bài học số 3: Moon luyện nghe tiếng Anh như thế nào?

Cô Moon Nguyen chia sẻ phương pháp luyện nghe trước – trong và sau khi nghe.

1. Trước khi nghe

Thời xa xưa, trước khi nghe bất kì cái gì, mình cắm đầu vào đọc câu hỏi, đọc để đoán trước nội dung. Cô giáo hồi đại học dạy mình cũng bảo thế, đọc trước các câu hỏi rồi đoán nội dung, khi nghe cứ tập trung vào nghe mấy chỗ đó. Như vậy, trước khi nghe, đã biết sơ lược về những gì sẽ được nói đến trong bài nghe rồi.

Sau này lớn hơn tí, ra trường, đi thi TOELF iBT, ôi trời, sợ hoảng loạn luôn! Bài thi nghe của bọn Tóp phờ này đúng là làm cho thí sinh “phờ phạc”. Chẳng có câu hỏi nào hiện ra cho mình đọc trước cả. Đời về cơ bản là “thảm”, hichic. Họ cho nghe một đoạn hội thoại, hoặc một đoạn giảng bài gì đó của giáo sư, sau đó câu hỏi lần lượt hiện ra (câu hỏi ý chính và ý phụ đủ cả), cho mình chọn đáp án. Đúng là lúc đó, mình quá hoang mang lúng túng không biết phải làm gì!!!!

Sau này mới thấy, format cái bài thi này quá hay luôn, vì nó quá thực tế! Trên thực tế sau này đi làm rồi giao tiếp, có mấy khi biết trước cụ thể người ta sẽ nói về cái gì đâu, kể cả đi học ở nước ngoài cũng thế. Cách nghe không được biết trước câu hỏi này thực sự luyện cái tai nghe chủ động, thay vì thụ động như trong bài thi IELTS.

1. Vận dụng trí tưởng tượng

Thay vì để cho vô số âm thanh xì xồ theo đập vào tai một cách thụ động, hãy chuẩn bị trước tâm thế để nghe. Giống như khi mình thực sự muốn biết về một cái gì đó, mình sẽ trở nên “hăm hở” chủ động hơn, và tự nhiên, não bộ sẽ làm việc tập trung hơn.

Ví dụ, bài đó họ bảo là về cuộc hội thoại giữa hai vợ chồng, mình phải ngồi tưởng tượng trước xem có thể họ sẽ nói về cái gì nhể, chắc nói về kì nghỉ gì đó, hay là cãi nhau về vấn đề tài chính, hoặc là lên kế hoạch sinh con. Sau khi lên dây cót, bạn hãy nghe để kiểm nghiệm xem những gì mình nghe được trong bài có đúng như những gì mình dự đoán từ trước hay không nhé.

2. Đặt mục tiêu trước khi nghe

Trước khi nghe, hãy đặt mục tiêu. Ví dụ, đặt mục tiêu sau 1 lần nghe liên tục, bạn sẽ nắm vững ý chính ý phụ toàn bài. Cái mục tiêu này còn tùy thuộc vào mức độ khó dễ của bài nghe.

Nếu bài nghe không quá khó với bạn (đánh giá mức độ khó từ 1-10 mà chỉ khoảng dưới 7 điểm) thì cố gắng nghe 1 lần là hiểu hết. Còn nếu >7 điểm, thì đặt mục tiêu nghe khoảng 2 lần là nắm được toàn bộ ý tưởng của bài.

B. Trong khi nghe

Một lỗi không hề nhỏ khi nghe, như Moon đã đề cập ở những phần trước, là cứ bật đi bật lại từng câu, cố nghe để hiểu từng từ họ nói. Nhớ là dù bạn có muốn làm như thế đến mức nào đi chăng nữa, thì hãy KIỀM CHẾ CÁI HAM MUỐN đó lại.

Kể từ bây giờ, khi nghe, hãy BẬT BĂNG CHẠY LIÊN TỤC từ đầu đến cuối, và cố gắng tập trung để hiểu ý trong toàn bộ bài nghe.

Với những bài nghe ngắn, có thể bạn không cần sử dụng tới việc ghi chép ý (note-taking). Nhưng với những bài nghe dài, Moon rất recommend mọi người sử dụng phương pháp này khi nghe.

1. Note-taking là gì

Mình giải thích dễ hiểu: note-taking là cách các bạn note ý chính ý phụ khi nghe (giống như khi nghe thầy cô giảng bài bằng tiếng Việt, học sinh ở dưới ghi chép vậy). Nhưng có điểm hơi khác biệt, là phần lớn thời gian, học sinh Việt Nam sẽ ghi chép “nguyên si” lời thầy cô với tốc độ viết khủng khiếp là nhanh (chả là ngày xưa hồi còn mài đũng quần trên ghế giảng đường, mình cũng hay làm trò này, mà mình toàn là chép nhanh nhất nên hay được các bạn mượn vở chép. Xong này mới thấy làm như vầy thật là “hại cái não”).

Còn với note-taking, có một số nguyên tắc bạn cần ghi nhớ như sau:

a. Chỉ note ý chính và ý phụ, những cái râu ria khác không liên quan thì không phải note.

Ví dụ, trong bài họ nói về tác hại của đi ngủ muộn.

Đầu tiên, họ nói đi ngủ muộn làm cho da mặt bạn xấu hơn. Rất nhiều phụ nữ sợ da mặt xấu. Đi ngủ muộn sẽ làm ảnh hưởng tới làn da của họ….
=> thì những gì bạn cần note là “ngủ muộn – da xấu”, còn những thứ như “phụ nữ sợ da xấu” hay “ngủ muộn ảnh hưởng tới da” chỉ là những câu râu ria bổ trợ không cần thiết phải note vào.

b. Chỉ note từ khóa, không note cả cụm từ hay một câu

Cũng như trong ví dụ vừa đề cập ở trên, note từ khóa “ngủ muộn – da xấu” thay vì nắn nót ghi cả câu “nếu ngủ muộn, da mặt bạn xấu hơn”. Vì sao? Khi note, bạn không có nhiều thời gian để chau truốt, càng ít từ càng tốt.

c. Sử dụng từ viết tắt

Cách để note nhanh là bạn nên học cách viết tắt các từ dài, để tránh trường hợp ngồi nhớ mãi không ra cách viết từ đó, đến khi viết xong thì băng đã chạy đến tận đoạn cuối rồi…
Ví dụ, từ “organization” là một từ khá là dài, nếu note vào bài bằng cách chép nguyên si từ này, thì tới 99% là các bạn sẽ bị chậm một nhịp so với bài.

Thế nên, nếu là mình, từ này sẽ được viết tắt là “org.”

Tương tự, nếu ý của bài là “he doesn’t love her” thì có thể viết ngắn gọn như thế này “x lov.”

Cách viết tắt là hoàn toàn tùy thuộc vào bạn, vì chẳng ai đọc lại note của bạn ngoài bạn cả.

NHỚ LÀ NOTES CỦA BẠN LÀ CỦA RIÊNG BẠN, KHÔNG CẦN PHẢI ĐẸP VÀ CẦU KÌ, NẾU NÓ ĐẸP VÀ CẨN THẬN NẮN NÓT QUÁ, THÌ NOTES ĐÓ KHÔNG HIỆU QUẢ.

d. Học cách bỏ qua

Vấn đề của nhiều bạn khi nghe là nếu không nghe được chỗ nào đó trong bài, dù là rất nhỏ, thì thấy bứt rứt không yên. Họ nói câu trước không nghe được, thì băng chạy tới câu sau rồi, bạn vẫn còn ngồi vương vấn cái câu trước chưa hiểu ý. Làm như vậy không giải quyết được vấn đề. Vì ở đây, chúng ta học cách nghe khi bật băng liên tục, chứ không nghe kiểu dừng băng. Cho nên, tiếc nuối không giải quyết được vấn đề ở đây. Hãy bỏ qua câu không hiểu, và cứ tiếp tục tập trung nghe tiếp.

Tại sao phải note-taking?

– Khi mới học về note-taking, mình nghĩ rằng đây là cách để mình đọc lại note của mình sau khi nghe xong, để xem lại các ý chính và ý phụ của toàn bài. Đây cũng là một phần mục tiêu của note-taking. Tuy nhiên, sau này, làm bài thi TOEFL iBT, mình hiểu rằng, đọc lại notes của mình sau khi nghe bài toefl là HOÀN TOÀN VÔ NGHĨA. Bài thi TOEFL buộc bạn phải trả lời câu hỏi dưới một áp lực khủng khiếp về thời gian, cho nên việc đọc lại notes để tìm ý trả lời là hoàn toàn vô dụng.

THẾ BẢN CHẤT THỰC SỰ CỦA NOTE-TAKING LÀ GÌ? Khi đã quen với note-taking, bạn sẽ thấy rằng, việc take notes là cực kì hiệu quả giúp bạn chữa bệnh MẤT TRÍ NHỚ KHI NGHE. Nhiều bạn cảm thấy rằng, khi nghe rất khó tập trung, lúc nghe thì nhớ nhưng sau đó quên hết sạch thông tin.

Bản chất là khi vừa nghe vừa ghi chép lại ý (với những bài dài) nhé, bạn sẽ tập trung tốt và ghi nhớ thông tin tốt hơn. Não của bạn đã lưu lại toàn bộ thông tin trong quá trình take notes rồi, nên với những người đã quen take notes (như mình chẳng hạn), mình hoàn toàn không phải nhìn vào notes để nhớ ý nữa.

NHƯ VẬY BẢN CHẤT CỦA NOTE-TAKING LÀ GIÚP BẠN TẬP TRUNG VÀO BÀI NGHE VÀ GHI NHỚ THÔNG TIN TỐT TUYỆT VỜI!

2. Nghe chép chính tả

Sau khi nghe được toàn ý chính và ý phụ trong bài, chắc chắn sẽ còn vài chỗ bạn nghe lõm bõm chưa rõ ràng. Đây chính là thời điểm tuyệt vời để bạn thực hiện bài “nghe và chép chính tả”. Nhớ là ĐỪNG BAO GIỜ NGHE CHÉP CHÍNH TẢ KHI CHƯA NẮM ĐƯỢC Ý CHÍNH PHỤ CỦA TOÀN BÀI NHÉ!

Lúc này mới là lúc bật từng câu lên, nghe và viết chính tả. Cách làm này dường như quá công phu, nhưng cực hữu ích với những bạn mới bắt đầu luyện nghe. Vì sao nhỉ?
Vì qua viết chính tả, bạn phải nghe rõ gần như từng từ trong bài, kể cả những chỗ họ nối âm, giảm âm….

Sau khi nghe lại vài lần để chép chính tả, bạn hãy mở đáp án ra và nghe lại những chỗ mà mãi vẫn không nghe được nhé!

C. Sau khi đọc transcript

Sau khi có transcript, đây là lúc tuyệt vời để làm mấy việc sau:

1. Gạch chân từ mới/cách diễn đạt mới

Như thường lệ, bạn sẽ học từ mới/cách diễn đạt mới trong bối cảnh bài nghe.
Ví dụ, nếu trong bài họ có nói “he doesn’t get on well at all with his boss” thì mình học cụm từ “get on well with smb” (tức là có quan hệ tốt với ai). Nhưng khi học từ mới, note ra quyển sổ hoặc tờ note nào đó chẳng hạn, đừng có ghi tiếng Việt là “có quan hệ với ai”, thay vào đó, ghi lại bối cảnh bạn gặp cái cụm từ này, ví dụ:

– get on well with…. (Tom – job interview) => điều này sẽ gợi nhớ bạn về cụm từ bạn gặp, trong bối cảnh một buổi phỏng vấn xin việc của Tom mà bạn đã nghe.

2. Ba vấn đề khi học từ vựng

– Thứ nhất là đừng có mở từ điển ra, tra một từ xong rồi tra đầy đủ các nghĩa của nó, rồi các dạng động từ, tính từ danh từ nhé. Ngày trước mình hay làm thế, giờ thấy rằng việc học từ kiểu đó rất là ngớ ngẩn mất thời gian và không hiệu quả. Chỉ cần biết nghĩa của từ mới đó trong bối cảnh bài nghe là quá ổn rồi.

– Thứ hai là, đừng dùng từ điển Anh – Việt mà hãy dùng từ điển Anh – Anh ngay từ hôm nay. Ngày trước mình xài từ điển Lạc Việt với V-dict để học từ mới, thấy vốn từ lên rất chậm, học trước quên sau. Từ ngày chuyển qua mấy cái từ điển Anh – Anh như Dictionary.com hoặc Oxford Dictionary hoặc the free dictionary, thấy vốn từ tăng lên hẳn. Tại sao? Vì mỗi lần tra một từ nào đó là nó giải thích bằng một câu toàn các từ mới khác. Thế nên, để hiểu được nghĩa từ đó, mình bắt buộc phải tra thêm nghĩa của một số từ khác. Vòng vèo một hồi, học kiểu này, biết một từ và còn học luôn mấy từ đồng nghĩa với nó nữa.

– Thứ ba là, bạn phải YÊU và có ấn tượng với từ mình vừa học. Nếu bạn chỉ học từ vì nó là từ mới, thì khả năng ghi nhớ từ đó là cực kì thấp. Mỗi khi học một từ nào mới, để nhớ nó lâu, bạn phải thích từ đó, phải yêu từ đó và thấy nó thú vị. Thế nên, chọn những từ mới thú vị hữu ích và gây ấn tượng mà học, không bắt buộc là bài nào cũng phải học đủ một đống từ mới. CẦU TOÀN MUỐN BIẾT VÀ DÙNG HẾT CÁC TỪ MỚI KHÔNG PHẢI BAO GIỜ CŨNG TỐT.

2. Từ mới không dùng thì sẽ chết yểu

Ngày trước mình học từ vựng, cứ viết từ lấp đầy quyển vở 98 trang là thấy sung sướng lắm, kiểu như đã hoàn thành nhiệm vụ học hành rồi ý. Nhưng thực ra, hỏi lại từ nào trong đống từ đó là chỉ thấy quen quen nhưng cũng không thực sự nhớ rõ nghĩa, còn bảo sử dụng từ thì chịu chết luôn.

Thế nên, sau khi học từ mới xong, bạn phải DÙNG TỪ ĐÓ NGAY LẬP TỨC. Tóm tắt lại đoạn văn/hội thoại bạn nghe, cố gắng dùng từ 3-4 từ mới/cụm từ mới bạn vừa học xong. Cách này là cách “vi diệu” để học từ rất nhanh và hiệu quả.

3. Đọc lại đoạn hội thoại/đoạn nghe theo mẫu

Khi đã có transcript bài nghe, việc bạn bỏ thời gian đọc lại bài đó theo bài nghe mẫu là một cách tuyệt hảo để luyện cách phát âm, cách nối âm, giai điệu và ngữ điệu của bài.

NHIỀU BƯỚC QUÁ PHẢI KHÔNG?

Nghe thì có vẻ quá phức tạp cho các bước trong bài nghe, bước sau nghe thì Moon khuyên mọi người nên “strictly follow” khi mới học tiếng Anh, còn khi đã lên trình rồi thì không cần phải làm thế nữa.
…..

Kĩ năng nghe đã từng là kĩ năng mình sợ nhất, nhưng khi nghe nhiều, mình cảm thấy hóa ra đó lại là kĩ năng mạnh nhất của mình. Tất cả là sự luyện tập. Bạn càng nghe nhiều thì sẽ nghe càng tốt.

Hãy nhớ là, không có thành công nào không có mồ hôi nước mắt. Nếu bạn chỉ thấy một ai đó giỏi tiếng Anh, thì cũng không nên nghĩ rằng họ giỏi tự nhiên. Đằng sau đó, có thể là hàng giờ ngồi nghe mỗi ngày mà bạn không biết đấy thôi!